Yasağın kapsamı

Sözleşme bedeli, döviz (Türk Lirası dışındaki para, yabancı para), dövize endeksli veya altın, platin veya gümüş gibi kıymetli maden olarak belirlenemez.

Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, 32 sayılı Karar’ın 4 üncü maddesini (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilir.  (Tebliğ Taslağı Md. 8/17)

Kambiyo mevzuatı kuralları çerçevesinde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli belirlenmesi mümkün değildir. (Tebliğ Taslağı Md. 8/16)

Dövizli yapılamayacak sözleşmeler

Tebliği taslağı uyarınca, aşağıdaki sözleşmeler Türk Lirası cinsinden yapılmak zorundadır. Başka bir ifade ile aşağıdaki sözleşmelerde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.

a)Türkiye’de yerleşik kişilerin arasındaki, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md.8/1)

b)Türkiye’de yerleşik kişiler arasındaki, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/2)

c)Türkiye’de yerleşik kişiler arasında imzalanan, aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık ve aracılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, (Tebliğ Taslağı Md. 8/4)

- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,

-İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

-Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri.

-Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, gemilerin inşası dışında kalan eser sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/5)

-Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt satış sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/6)

-Türkiye’de yerleşik kişilerin; kendi aralarında akdedecekleri, iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/7)

-4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da yapılan TANIMA UYGUN OLMAYAN gemilere ilişkin finansal kiralama ve leasing sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/8)

-32 sayılı Karar’ın 17 ve 17/A maddeleri KAPSAMI DIŞINDA yapılan finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri, (Tebliğ Taslağı Md. 8/9)

-Kamu kurum ve kuruluşları ile bu kurum ve kuruluşların savunma sanayii sektöründe doğrudan veya dolaylı pay sahipliğinin bulunduğu şirketlerin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/11)

-Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle akdettikleri gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/15)

-Tebliğ Taslağı uyarınca zımnen veya alenen döviz yapılabilmesine izin verilen sözleşmeler

-Türkiye’de yerleşik kişilerin; yurt dışında ifa edilecekleri iş sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/3)

-Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md.8/4-a)

-İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri, (Tebliğ Taslağı Md.8/4-b)

-Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri. (Tebliğ Taslağı Md.8/4-c)

-16/12/1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da tanımlanan gemilerin inşasına ilişkin eser sözleşmeleri(Tebliğ Taslağı Md. 8/5)

-İş makineleri dâhil taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde (Tebliğ Taslağı Md. 8/6)

-İş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri dışında kalan, menkul kiralama sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/7)

-4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama ve leasing sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/8)

-32 sayılı Karar’ın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmeler (Tebliğ Taslağı Md. 8/9)

-Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerle akdedecekleri, iş sözleşmelerinde, (Tebliğ Taslağı Md. 8/10)

-Kamu kurum ve kuruluşları ile bu kurum ve kuruluşların savunma sanayii sektöründe doğrudan veya dolaylı pay sahipliğinin bulunduğu şirketlerin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, (Tebliğ Taslağı Md. 8/11)

-Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden sözleşmelerin ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdettiği gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmeler (Tebliğ Taslağı Md. 8/12)

-Kamu kurum ve kuruluşları ile bu kurum ve kuruluşların savunma sanayii sektöründe doğrudan veya dolaylı pay sahipliğinin bulunduğu şirketlerin taraf olduğu veya taraf olunan söz konusu sözleşmelerin ifası kapsamında olmak kaydıyla; yüklenicilerin üçüncü taraflarla akdettiği; gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerde, (Tebliğ Taslağı Md. 8/[(11)])

-Hazine ve Maliye Bakanlığının 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Kanunu kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmeler, (Tebliğ Taslağı Md. 8/13)

-Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgelerde yer alan şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeleri (Tebliğ Taslağı Md. 8/14)

-Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeler. (Tebliğ Taslağı Md. 8/15)

Tebliğ Taslağında Geçiş Dönemine İlişkin Düzenlemeler

32 sayılı Kararın Geçici 8’nci maddesi hükmü uyarınca, 13 Eylül 2018 tarihinden önce dövizli olarak akdedilen sözleşmelerin de en geç 1 ay içinde (12 Ekim 2018 tarihi bitimine kadar) Türk Lirasına dönüştürülmesi zorunluluğu vardır. Söz konusu düzenlemeyi yapan 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın 2’nci maddesiyle 32 sayılı Karara eklenen Geçici 8’nci madde aşağıdaki gibidir.

“Bu Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içinde, söz konusu bentte belirtilen ve daha önce akdedilmiş yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedeller, Bakanlıkça belirlenen haller dışında; Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenir.”

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, basına sızdırılan  taslakta geçiş dönemine ilişkin aşağıdaki açıklamalar yer almaktadır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından istisna kapsamına alınan, ancak 32 sayılı Karar’ın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan sözleşmeler de anılan geçici madde hükmünden istisnadır.  (Tebliğ Taslağı Md. 8/19)

13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan iş makineleri dâhil taşıt kiralama sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisnadır. (Tebliğ Taslağı Md. 8/20) Bu düzenleme uyarınca, dövizli taşıt kiralama sözleşmeleri, süre bitimine kadar geçerliliğini korumaktadır.

Kambiyo mevzuatında yapılan düzenleme sonucunda dövizli yapılmasına yasak getirilen (ve Bakanlıkça buna istisna getirilmeyen) sözleşmelerde yer alan bedellerin 32 Sayılı Karar’ın Geçici 8 inci maddesi kapsamında Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi zorunludur. (Tebliğ Taslağı Md. 8/21) Konuyla ilgili olarak taslakta aynen aşağıdaki açıklama yazılıdır.

“22) Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde yer alan bedellerin 32 Sayılı Karar’ın Geçici 8 inci maddesi kapsamında taraflarca Türk parası olarak belirlenirken mutabakata varılamazsa, 02/01/2018 tarihi ve öncesinde akdedilen sözleşmelerde bedeller 02/01/2018 tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak, 02/01/2018 tarihinden sonra akdedilen sözleşmelerde bedeller sözleşme tarihinde geçerli Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak belirlenir. Söz konusu tutarlar sözleşmenin yenileme dönemine kadar uygulanmaya devam edilir. Yenileme döneminde tekrar tespit edilecek tutarlar ise, bu fıkranın ilk cümlesi uyarınca belirlenen Türk parası karşılığın, 02/01/2018 tarihinden yenileme tarihine kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarını geçemez. (Tebliğ Taslağı Md. 8/22)

23) Bu maddede, istisna tanınan tarafların yeni yapılacak sözleşmelerin Türk parası cinsinden yapılmasını veya mevcut döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerde yer alan bedellerin 32 sayılı Karar’ın Geçici 8 inci maddesi uyarınca Türk parası olarak yeniden kararlaştırılmasını talep etmesi durumunda sözleşmelerde yer alan bedeller Türk parası cinsinden kararlaştırılır. (Tebliğ Taslağı Md. 8/23)”

Kambiyo Mevzuatında Türkiye’de Yerleşik Kişi Kavramı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından basına sızdırılan, Tebliğ taslağında yer alan düzenlemede, Türkiye’de yerleşik kişi kavramı değiştirilmiştir. Buna göre, dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; YABANCI şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgelerde yer alan şirketler taraf olduğu şirketler, Türkiye’de yerleşik olmayan kişi gibi kabul edilmiştir. Bu kişilerin, iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.  (Tebliğ Taslağı Md. 8/14)

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile doğrudan ya da dolaylı olarak sahipliklerinde bulunan şirketler 32 sayılı Karar’ın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir. (Tebliğ Taslağı Md. 8/18)